Ölüm Tarihi – Baden-Württemberg, 1947
Philipp Lenard’ın Dogumu ve Gelisimi ( 1862-1891 )Philipp Eduard Anton von Lenard 7 Haziran 1862’de Pozsony1 (Pressburg),Macaristan’da dogdu. Ailesi aslen Tirol’den geliyordu. Babası Philipp Lenard von Lenardis,basarılı bir sarap üreticisiydi. Annesi, Antonie Baumann, Lenard çocukken öldü ve dahasonra babası ile evlenen teyzesi tarafından yetistirildi. Lenard, milliyetçi bir atmosfer içindetek çocuk olarak büyüdü ve hayatının büyük kısmını Almanya’da geçirdi. 1871-1874 yıllarıarasında Pressburg Katedral Okulu’nda, 1874-1880 yılları arasında ise PressburgOrtaokulu’nda ögrenim gördü. Erken yasta matematige ve fizige ilgiliydi, deneylerini ve bukonular üstündeki çalısmalarını, kolej kitaplarını rehber alarak gerçeklestirdi.Babası onun aile meslegi olan sarap isine girmesini planladıysa da Lenard bilimüzerine çalısmak istiyordu. Sadece sarap kimyası üzerine Viyana ve Budapeste’deki teknikkolejlerde okursa babası ona daha yüksek bir egitim saglayacaktı. Bu yüzden 1881’deBudapeste ve Viyana Üniversitesi’nde dogal bilimler üzerine çalıstı. Okuldan ilham alamayanLenard, 1882’de okulu bırakıp babası için çalısmaya basladı. 1883’de Almanya’ya yolculukedebilmek için gerekli parayı toplayabildi. Orda, ona uzunca bir süre ilham veren kimyagerRobert Wilhelm Bunsen ile tanıstı. Bunsen’in çalısmaları Lenard’ı etkileyerek bilime yöneltti.Basarılı bir sekilde Budapeste’de Bunsen’in (1811-1899), Viyana’da Helmholtz’un (1822-1894), Berlin’de Königsberger’in ve en son Heidelberg’de Quincke’nin (1834-1924) yanındaçalıstı ( 1886-1889 ). 1886’da Heidelberg’deki “ Salınımlar Üzerine Düsen Damlalar ” teziile Doktor ünvanını aldı.Lenard, 1888’de Heidelberg’de Quincke yanında çalısırken katot ısınlarıyla ilkçalısmasını yaptı. Daha sonra, katot ısınlarının ultraviyole ısınlarına benzer olup olmadıgını,bu ısınların (ultraviyole ısınlar gibi) bosaltma tüpünün duvarındaki pencereden geçipgeçmedigini açıklayan bir deneyle kanıtlamaya çalıstı.1890’da ngiltere’de kısa bir sürekaldıktan sonra Polonya’daki Breslau Üniversitesi’ne geçti. 1891’de, elektromanyetikdalgaları kesfeden Heinrich Rudolf Hertz’in yanında asistan olarak, Bonn Üniversitesi’ndeçalısmaya basladı.Lenard’ın Bonn’da Hertz ile Geçen Yılları ( 1891-1894 )Lenard, 1 Nisan 1891’de Bonn’a geldi ve Hertz’in yanında iki yıl dokuz ay boyuncaasistan olarak çalıstı. Bonn’a büyük bir hayranlık duyuyordu. Bunun iki sebebi vardı; birincisiHertz’in 1883’te Berlin’de yayınlanan katot ısınları ile ilgili makalesi, ikincisi Bonn sehrininHeinrich Geissler (1814–1879) ve onun patronu olan Bonn Üniversitesi Fizik ve MatematikProfesörü Julius Plücker’e (1801–1868) kadar dayanan, katot ısınları arastırmalarıyla ilgilizengin tarihiydi. Geissler, 1855’te katot ısınları alanında gelistirmis oldugu vakumpompasının yardımı ile ünlü “ Geissler Tüpleri ”ni kesfetmisti. Bu tüplerden bazıları halaBonn Fizik Enstitüsü’nde bulunuyordu. Bu durum, Hertz ve Lenard’ın katot ısınlarıproblemini Hertz’in yeni arastırma laboratuarında çözmeleri için onlarda bir istek olusturdu.Hertz, 1892’de yayınlanan kısa ve öz makalesinde,katot ısınlarının, ince altın, gümüs ve alüminyumtabakalardan, uranyum cam tarafından üretilenfosforesansın dedektör olarak kullanılmasıyla,geçebileceklerini gösterdi. Bu önemli bulusun ardındanHertz, Lenard’a laboratuarında bu olayı gösterdi. ArdındanLenard olanları söyle tarif etti :“ Hertz bana iki bölmeyi alüminyum tabakalarla ayırmamız ve bir bölümde ısınlarıgenel yoldan üretmemiz gerektigini söyledi. Böylece tabakanın yumusaklıgı nedeni ile ikibölme arasında meydana gelen basınç farkının düsürülmesi sonucu, bu bölmede ısınlarınönceden gözlenmis olandan daha net bir sekilde gözlenebilecegini ve yayılan katot ısınlarınıngözlem bölmesinden tamamen bosaltılmasının mümkün olabilecegini belirtti. Baska birdeyisle ısınların maddedeki bir olgu mu yoksa bosluktaki bir olgu mu oldugunu anlayabilirizdedi. ” ve Lenard, Hertz’in son cümlesinin en önemli kısım oldugunu ayrıca vurguladı.Katot ısını tüpünün sol kısmının Lenard Penceresi ile birlikte çizimiBu olay, katot ısınları arastırmasında Lenard’a “Lenard Penceresi” bulusununolusumunda büyük katkı sagladı. Bu bulus, karısık üretim isleminin rahatsız eden etkilerindenolumsuz etkilenmeyen saf bir çevre olusumuna olanak sagladı. Bu yöntemle Lenard, ortaderece bir vakumda kendi katot ısınlarını olusturma imkanı buldu ve bu ısınları metal tabakalıpencereden daha iyi bir vakum ortamı bulunan gözlem bölgesine veya bosluk ya da basınçlarıdegisebilen gazlarla doldurulmus ve katot ısınları degerlerinin ölçülebilecegi bir bölmeyeaktarabildi.Lenard, katot ısınlarının yaklasık bir atmosferlik bosluk basıncındaki hareketiniLenard Penceresi’ni kullanarak inceledi. Katot ısınlarının, ürettikleri flüoresansyogunluklarının baslangıç degerinin yarısına gelinceye kadar 0.5 cm ilerleyebildiklerinikesfetti. Katot ısınlarını bosluk molekülleri ile degistirerek, birtakım bulgular elde etti. Bubulgular sonucu katot ısınlarının, molekül veya atomlardan çok daha küçük yapılardanolustugunu fark etti. Tabii katot ısınları Lenard için halâ “bosluktaki olgu” özelliginikoruyordu.Lenard, katot ısınları hakkındaki deneyleri için 1905’te Nobel Ödülü’ne lâyık görülsede ödülün verilecegi bes konudan ikisi, fotoelektrik etkisine baglı metal plakalara tutulanultraviyole ısıgın ürettigi düsük enerjili katot ısınlarının arastırılması hakkındaydı. Tekrargörüldügü gibi Hertz, Lenard’dan daha önce davranmıstı. Lenard Bonn’daki geri kalanzamanında katot ısınları üzerine yogunlastı ve 1894 Eylül’ünde Bonn’dan ayrılmadan önce,katot ısınlarının gazlarla, manyetik sapmayla ve dagılmayla yayılması üzerine üç önemlibelge yayımladı. Quincke ile çalısmak için 1896’da Heidelberg’e dönmeden önce, iki yılboyunca ekipman bakımından zayıf olan fizik enstitülerinde çalıstı. Heidelberg’de ise dahaanlamlı çalısmalar yaparak katot ısınları üzerine üç belge daha yayımladı. 1899’da ultraviyoleısık tarafından üretilen katot ısınları ile ilgili çalısmalarına basladı ve 1900’de fotoelektriketkisi hakkındaki ilk belgesini yayımladı.Böylece açıkça görülüyor ki Hertz, Lenard’ın fotoelektrik etkisine ilgisini tazeliyor vekatot ısınlarına ilgisinin azalmasında etkili oluyordu. Üstelik kisiliklerinin birbirinden çokfarklı olmasına ragmen, ikisi arasındaki iliski gayet uyumluydu. Lenard, 1894’te Annalen’deyayımladıgı katot ısınları belgesinde, kendisine birçok önemli öneride bulunan, penceredeneyinde kullandıgı metal tabakaları saglayan ve her konuda destek olan Hertz’e bolcatesekkür etmistir.2 Hertz, en son hastalık döneminde Lenard’dan “ Miscellaneous Papers ” ve“ Principles of Mechanics ” ( Toplanmıs çalısmalarının üç kitabından ikisi ) adlı kitapları içineditör olmasını ve basım asamasını takip etmesini istedi. 1894 Eylül’ünde Bonn’danayrılmadan önce Lenard, bu istekleri özenli bir sekilde yerine getirmeye çalıstı. Hertz’inmeslektasları tarafından büyük bir övgü gören, onun “ Miscellaneous Papers ” adlı kitabı içinmükemmel bir giris bölümü hazırladı. Fakat “ Principles of Mechanics ” adlı kitabındadurum biraz farklıydı. 1894 Ocak’ında, 36 yasında ölen Hertz, vasiyetinde bu kitapla ilgilihiçbir kaygısının olmadıgını ve Lenard’ın basım isinin üstesinden gelecegi konusundakendisine tam güveni oldugunu belirtiyordu. Lenard’ın sadakati ve arkadaslıgına minnettaroldugu için, çocuklugundan beri sahip oldugu degerli mikroskobunu ona miras bıraktı.Ancak Lenard’ın, kendisi bir kuramcı olmadıgından ve mekanigin temellerini çok azbildiginden dolayı, “ Mechanics ” hakkında bazı endiseleri vardı. Hertz’in el yazısındakiresmi sertligin, yazdıgı diger bütün seylerden farklı olması Lenard’ı çok sasırtmıstı. 24 Nisan1894’te Helmholtz’a yazdıgı bir mektupta Lenard, “ Mechanics ” in ikinci bölümündeki ikipasaj için ondan yardım istedi. Hertz, kitabı her ne kadar baskıya vermis olsa da, fizikseldurumu bu bölümü devam ettirmesine engel olmustu. 21 Mayıs’ta Helmholtz’un gönderdigicevap mektubunda Hertz’in yazısını gelistiremedigini ve bu yazıyı anlamak için gerekliLenard basta hayrete sonra ise dehsete kapıldı. Eger Hertz gibi büyük bir fizikkuramcısı bile bu konu hakkında yorum getirmekte zorluk çektiyse, onun ögrencisi olanLenard elyazılarını anlayarak nasıl basıma hazır hale getirebilecekti ? Yine de kendilaboratuarında arastırmalarıyla mesgul olmayı seçebilecekken bu ise baglı kalmayı tercih etti.1894’te Agustos ayında yayımladıgı belgede Hertz için duydugu derin saygının vetakdir duygusunun varlıgı açıkça belli olmaktadır.3 Ayrıca Hertz’in isteklerini yerine getirmesisonucunda yasadıgı mutlulugunu eski meslektaslarından olan astronom Max Wolf’a yazdıgımektupta da vurgulamıstır.Hertz’in Ölümünden Sonra Lenard’ın Tutumu ( 1894-1947 )Lenard’ın davranısları Hertz’in ölümünden sonra anlasılamaz bir hâle geldi. Hertz’inLenard’a karsı olan saygısı ve cömertligi hiçbir zaman degismemistir. Ancak Lenardinsanların hareketlerini, kendi elde ettigi sonuçlar ısıgında ve benimsedigi nedenleri ile tekrardegerlendiriyordu. Yıllar geçtikçe kendini, önceden yol gösterici olarak gördügü Hertz’dendaha üstün görmeye baslamıstı.Bu degisimin ilk kanıtı, Nobel Ödülü aldıgı 28 Mayıs 1906 günü görüldü. 1892’dekikatot ısınlarının metalik tabakalardan geçisini gözlemledikleri deneyi anlatırken Lenard,Hertz’in kendisine enstitüde çalısmak için yeterli zamanı ve ortamı vermedigini vurguladı.Ayrıca onun hakkındaki uygun gerçekleri takdir etmekten kaçındı.Hertz’in hastalıklarla yasadıgı zorluklara ve geri kalan tüm gücünü “ Principles ofMechanics ”e vermesine ragmen Lenard bunları görmezden geldi. Bu, Lenard’ın digerinsanlara tahammül edemediginin bir göstergesiydi. Düsünceleri hep kendinde baslayıpkendinde bitiyordu ve diger insanların da mesgul ve kötü günleri olabilecegini unutuyordu.Lenard hakkındaki ikinci bir elestiri ise, Hertz’in üç serilik “ toplanmıs çalısmaları ”eserinin iki kitabını hazırlamasının, kendi çalısmalarını zorlastırdıgı konusundaydı. Ancak subir gerçektir ki Lenard laboratuarda çalısmalarını ilerletebilecek yarım sene gibi bir süreyi bueserin tamamlanması için kullanmıstır. Bonn’dan ayrıldıktan sonra arastırmasına engel olanen büyük zorluk, gerekli ekipmanı bulunmayan Breslau Üniversitesi’nin, teorik fizik alanındayaptıgı teklifi kabul etmis olmasıydı. O yılın sonunda sadece bir yıl kaldıgı Aachen’e geçti.1896’da Heidelberg’de teorik fizik alanında tekrar çalısmaya basladı ( Ona tezde yardımcıolan Quincke buna sevinmisti ). Heidelberg’deki yıllarında tanıstıgı Katharina Schlehner ile1897 yılında evlendi. Bu evlilikten bir oglu ve bir kızı oldu.Daha sonra 1898’de profesör ve fizik enstitüsü baskanı olarak Kiel Üniversitesi’ndeçalısmak için Heidelberg’den ayrıldı. Lenard’ın arastırması için, kariyerindeki bu üç yıllıkdönem, önemli bir kayıptı. Fakat Hertz gibi büyük bir fizikçi bile iki yılda bir üniversitedegistirip yeni laboratuar kurmak zorunda kalsaydı, çok az basarılı olabilirdi.Daha sonraları Lenard, Hertz’e olan borcunu unutmus gibi gözüküyordu. Katot ısınlarıve fotoelektrik etkisi üzerine yaptıgı arastırmalar ona 1905’te Nobel Ödülü kazandırdıysa dabu ona yetmedi. William Conrad Röentgen’in ( 1845-1923 ) X ısınları kesfi için aldıgı NobelÖdülü’nü4 ( 1901 ) de kendisinin hakkettigini düsünüyordu. Bu olayda, kendisine birçoksorumluluk yükleyerek arastırmasının gecikmesine sebep oldugunu düsündügü Hertz’isuçluyordu.1914’te Büyük Savas’ın baslarında Alman vatanseverliginin etkisiyle ngilizlerhakkında karalayıcı bir kitap yazdı. Kitabında, ngilizlerin, Alman bilim adamlarının fizikbilimine yaptıgı katkıları reddederek veya saklayarak, onların çalısmalarını çaldıklarını iddia ediyordu. Bu savasla birlikte Lenard’ın fizige olan ciddi katkıları, yerini politik aktivitelerebıraktı. Böylece Hertz’den daha da uzaklasmıs oldu.1929’da Almanya’da baslayan “ Aryan Fizik ” hareketinin temel kitabı olanLenard’ın “ Grosse Naturforscher ” kitabında, basta Heinrich Hertz’in olmak üzere, 19.yüzyılın sonlarına kadar yasamıs 65 büyük bilim adamının biyografisi bulunuyordu.Ancak Hertz’in hayatı ve arastırmaları hakkındaki bilgiler inanılmaz derecedeyetersizdi. Fizige bakıs açısından kendi düsünceleri, Hertz’inkinden daha ön plandaydı. Bukitabın amacı bütün büyük fizikçilerin ırkçı Aryan-Alman soyundan geldigini ispatlamaktı.Fakat Hertz’in babasının %100 Yahudi olması Hertz’i de en azından yarı Yahudi yapıyordu.Elektromanyetik dalgaların kesfinin, Alman fizikçilerinin5 büyük bir zaferi oldugunukanıtlamak için ırkçılıgı, kitabının ilk baskılarında önemsiz göstermeye çalıstı.Kitabının 1943’teki 6. ve Almanca olan son baskısında, Hertz’in deneylerinde basarılıolmasının sebebini Aryan olan annesine benzemesine, “ Principles of Mechanics ” eserindeortaya çıkan Yahudi ruhunu da babasına benzemesine baglıyordu. Bu iddiaları tabii kisaçmaydı. Çünkü Hertz, profesyonel hayatı boyunca teori ve deneyler arasında gedipgelmistir. Örnegin, 1880’de Berlin’de verdigi tezi, 1884’te Kiel’de Maxwell’in denklemleriniönceki elektromanyetik teorileri ile karsılastırdıgı yazıları ve 1890’da duran ve hareket edencisimlerdeki temel elektromanyetik denklemleri içeren belgeleri, tamamen teoriye dayanır.Lenard’ın, Hertz’den giderek uzaklasması son kitabında daha belirgin sekilde anlasılıyor vekitabında, Bonn’da Hertz’in yanında asistan olarak çalıstıgından hiç bahsetmiyordu.Lenard’da olusan bu paranoya, Hertz’in bir sekilde onu reddettigi düsüncesine kapılmasınaneden oluyordu. Lenard, kendi deneysel buluslarını olduklarından daha degerli, bunları karsılastırdıgıdiger bulusları ise degersiz görüyordu. Bu bakıs açısı Lenard’ın, Hertz’in 1894’tekiölümünden sonra onunla ilgili olan düsüncelerini asamalı olarak degistirmistir.Lenard ve Diger Nobel Ödüllü FizikçilerHeidelberg Üniversitesi’nde Fizik Enstitüsü Baskanı iken, konferanslarındaRöentgen’in ne adından ne de yüksek frekans radyasyonu demeyi tercih ettigi X ısınlarındanbahsetmistir. Hatta Röentgen’in büyük kesfini, Lenard’ın ona ödünç verdigi katot ısını tüpüile yaptıgı hakkında söylentiler çıkmıstı. Tabii ki bu söylentiler dogru degildi amaRöentgen’in daha önce yayımlanmıs olan Lenard Penceresi hakkındaki belgeden yararlanarakdeneyini yapabildigi bir gerçekti. Bu gerçegi yansıtmayan söylentiler Röentgen’in Lenard’akarsı olumsuz duygular beslemesine yol açtı. Bu durumda, Röentgen’in hiçbir suçuolmamasıyla beraber Lenard’ın yenilgiyi profesyonelce kabul edememesinin etkisi büyüktü.Buna benzer bir durum 1897’de J.J.Thomson’un elektronu kesfetmesiyle yasandı. 30 Nisan1897’de Londra’da kesifin ilk duyuruldugu Royal Enstitüsü’ndeki Cuma aksamıkonferanslarından birinde, Lenard’ın elde ettigi deney sonuçlarıyla ilgili söyle konustu :“ Lenard’ın katot ısınlarının emilimi hakkındaki deney sonuçlarına baglı olarak,hidrojen atomlarından daha küçük yüklerin sayısal degerleri, hipotezimi dogrularniteliktedir.”Bu konferans notlarını okuduktan sonra Thomson’un, Lenard’ın çalısmalarınıgörmezden geldigini veya öneminin az oldugunu düsündügünü söylemek mümkün degildi.Thomson’un yaptıgı sadece Lenard’ın deneylerini dogru bir sekilde yorumlamak ve onlarıkendi yaptıgı deneylerle birlestirerek ünlü bulusunu açıklıyordu. Nobel Komitesi’nin 1905yılında fizik ödülünü Lenard’a ve ondan sonraki senedeki ödülü de Thomson’a vermelerininnedeni bu olabilirdi. ki durumda da ödülü, elektronların kesfi için veriyorlardı.Beklendigi gibi Lenard, yine negatif bir tepki gösterdi. Verdigi Nobel Konferansı’nda,Thomson’un elektron kesfiyle ilgili bir yorumda bulunmamıs, sadece onun kendisiyle birkaçbelge alısverisinde bulundugunu belirtmisti. Görünüse göre Lenard, ngiliz fizikçilerin vepolitikacılarının vicdansız olarak niteledigi davranısları hakkındaki yazısında ( 1914 ) daThomson’a göndermelerde bulunuyordu. 1905’te Fotoelektrik etkisi ile ilgili teorik kuralın kesifi hakkında tartıstıgı Einstein(1879-1955) ile, kaybettigi fizikçi arkadaslarına bir yenisi daha eklemis oldu. O zamanlarLenard, Einstein’ın fotoelektrik etkisi hakkında 1905’te yayınladıgı belgede adı geçen tekfizikçiydi. Einstein Lenard’ın özellikle, 1902 ve 1903’teki deneylerine altı kez deginmisti.Lenard, 1909’da Einstein’a yazdıgı mektupta, onu “ derin ve ulasılamaz bir düsünür ” olaraktanımlıyordu. Fakat zaman ve politika, Lenard’ın Einstein hakkındaki düsüncelerinidegistirdi. Almanya’nın Birinci Dünya Savası’nda yenilmesinde, gerçek Almanvatanseverlerinin çabalarını görmezden gelen, üyelerinin büyük çogunlugu Yahudilerdenolusan ( Bunlara Einstein da dahil olmak üzere ) sosyalist ve barısçıları suçlu buluyordu.Lenard, aynı zamanda Einstein’ın tamamıyla teorik ve çogu zaman anlasılamaznitelikte olan ( En azından Lenard için ) çalısmalarından, özellikle “ Görelik Kuramı ”ndanhoslanmıyordu. Bunların hepsi, 1920’de Alman Fizik Örgütü’nün organize ettigi, AlmanBilim Adamları Dernegi’nin Bad Nauheim’daki görelik kuramı konulu toplantısında tartısıldı.Toplantıda, Lenard ile Einstein arasında, Einstein’ın bosluk hakkındaki kuramının fizik içingerekliligi konusunda sert tartısmalar yasandı.6 Toplantı sonunda ise Lenard, Alman FizikÖrgütü’nün Einstein’ın görelik kuramı hakkında hiçbir itiraza itibar etmeyecegini anlayarak,üzgün bir sekilde toplantıdan ayrıldı. O andan itibaren Einstein’a ve Yahudi Fizigi’ne olannefreti giderek derinlesti. 1925’ten sonra her sey o kadar kötüye gitti ki Lenard,Heidelberg’deki ofisinin kapısına “ Yahudilere ve Alman Fizik Örgütü diye anılan grubunüyelerine giris yasaktır. ” diye bir not astı.Bad Nauheim toplantısından bir sene sonra, Einstein’ın teorik fizik ve fotoelektriketkisi kanununun kesfi için verdigi hizmetlerden dolayı Nobel Ödülü alması Lenard’dayutulması zor olan acı bir hap etkisi yaratmıstı. Einstein, Lenard’ın çok büyük zorluklarla veuzun ugraslar sonucunda elde ettigi deney sonuçlarından yararlanmıstı. Bu sebepten de dolayı Lenard, Nobel Komitesi’nden çok, Einstein’ı aldıgı ödülü kendisiyle paylasmadıgı içinsuçluyordu. Aynı zamanda Lenard, Einstein’ın, kendi deneylerinin de içinde bulundugufotoelektrik deneylerinden yola çıkarak kurulmus, ısık kuantumu hipotezini içerendenkleminden yararlanmayı da reddediyordu.Lenard’ın kendi deneylerinin önemini anlamasındaki temel mantık tamamiyle yanlıstı.Ayrıca, Einstein’ın 1905’te yayınladıgı üç belgenin her birinin de bir Nobel Ödülü degerindeolması ancak sadece fotoelektrik kanunu hakkındaki belgesiyle ödül alması, Lenard’ıngözünden kaçan önemli noktalardan birkaçıydı. Nobel Komitesi, özellikle görelik kuramıhakkında tartısmak istemese de ngiltere ve diger ülkelerdeki fizikçiler bu kuramın üstündekonusuyordu.Daha önce bahsedilen Nobel Ödülü almıs bilim adamlarından Röentgen, Thomson veEinstein’ın çalısmalarında Lenard’ın deneylerinden yararlanmalarından gurur duymasıgereken Lenard, neden bu katkılarından dolayı kendisine Nobel Ödülü verilmediginidüsünüyordu. Gerçegi anlamak yerine kendi hataları için diger fizikçileri suçlayan Lenard’ınbu özelligi, Hertz ile Bonn’da geçirdigi yıllardan sonra kendisini göstermisti. Sonuç olarak,Hertz’in tersine Lenard, birçok düsman edindi ve varolan dostlarını da kaybetti.Lenard’ın ÖlümüPhilipp Eduard Anton von Lenard’ın fizik ve kisiselhayatındaki basarısızlıkların temel sebebini asırı merkezciegosuna baglayabiliriz. O, her seyi kendi dar bakısaçısından, çogu zaman egrilterek gördü. Bu onu, seçkindeneylere imza atmıs olsa da basarısızlık konusunda basarılıbir insan yaptı. Kendisinin Hitler’in etkisi altına girmesineizin vererek ırkçı bir politika izledi. Yaptıgı deneylerlebirçok Nobel Ödülü almıs seçkin bilim adamlarınagösterdigi yoldan gurur duyup mutlu olmak yerine, onlarınyaptıgı isi kıskanarak kendisine haksızlık yapıldıgınıdüsünüp mutsuz bir adam olarak, 84 yasında, 20 Mayıs1947’de Masselhausen, Almanya’da hayata veda etti.Fizikçi Olarak Philipp LenardLenard’ın 1947’deki ölümüne ait, ngiliz fizikçi E. N. Da C. Andrade’nin7 yazdıkları(1887-1947):Deneysel bir fizikçi olarak Lenard, zamanının süphesiz en büyük figürlerinden biriydi.Elektron üzerindeki çalısması ustaca bir deneysel teknik gerektiriyordu ve kesifleri fiziktarihinde derin bir etki yarattı.Lenard’ın katot ısınları hakkındaki çalısmalarını dikkatle okuyan herhangi bir fizikçiona katılır. Bu çalısmalar açık sekiller, mükemmel malzeme tarifleri, tablo ve grafik bilgilerive gereken her seyi ile, bir deneyin geçerliligi ve sonuçlarını anlamak isteyen her okuyucuyahitap eder sekildeydi. Bu hususta Lenard’ın katot ısınları üzerine arastırmaları Julius Plucker,Wilhelm Hittorf ve Eugen Goldstein gibi seleflerinden çok çok üstündeydi. Lenard, katotısınları deneylerinde kullanılan cam tüplerdeki büyük oranda düsürülmüs basıncın öneminitaktir ediyordu. Çalıstıgı gaz basıncına nasıl ulastıgını ve bu basıncın nasıl ölçüldügünüJ.J.Thomson da dahil olmak üzere hiçbir bilim adamı açıklayamadı.Bu sıralarda bir kuramcı olarak Lenard, özellikle deneylerinde elde edilen bilgilerinönemini anlatmak gibi birçok problemle karsılastı. Bazı durumlarda elde ettigi deneysonuçlarına yeteri kadar ilgi gösterilmedigini düsünüyordu. Örnegin katot ısınları üzerindekideneyinin havadaki bir çesit açıklanamayan olguya açıklık getirdigi kanısındaydı. 1890’lardangiliz fizikçilerin arasında yaygın görüsün zıttı olan, Hertz’in de içinde bulundugu Almanfizikçilerinin havadaki tanecikler üzerindeki düsüncelerinin etkisindeydi.Lenard, katot ısınlarının farklı gazlarla emilimini açıklayan birçok önemli deneyyapmıstır. Bu durumda katot ısınlarının emilimini kontrol eden tek faktörün gazın yogunluguna baglı oldugunu özetlemistir. Emen maddenin kimyasal dogası ve fiziksel haliburada rol oynamamıstır.Lenard 1899 yılında, ilk olarak 1887’de Heidelberg’de Georg Quincke’nin (1834-1924) yanında asistan olarak çalısırken karsılastıgı fotoelektrik etkisine yogunlastı. Buyogunlasmanın nedeni kendi katot ısınları arastırmasında kullanacagı metallerden kopandüsük hızlı elektron eldesini arastırmaktı.Ultraviyole ısınlarıyla metallerden yayılanelektronların, katot ısınlarının bütün özelliklerine (Ölçülebilen hızlar, elektrik ve manyetikalan nedeniyle meydana gelen sapmalar, yükün kütleye oranı, v.b. ) sahip oldugunu gösterdi.1903’teki önemli açıklamasıyla Lenard, bir atomun yaklasık tamamının bosluktanolustugunu açıkça belirten ilk fizikçiydi. Deneylerinden, Hertz’in de 1892’de gösterdigi gibi,katot ısınlarının düsük basınçtaki gazlar içinde uzun yol aldıkları ve ince metal tabakalardangeçtikleri anlasıldı. Takip eden yıllarda Lenard, atomların iyonlasma potansiyelleri üzerindebirçok çalısma yaptı ve daha sonra birçok kisi tarafından kullanılacak olan temel tekniklergelistirdi. Ayrıca katot ısınlarının atom yapısını arastırmada olası yararını belirtti.Lenard’ın bu gibi çabaları, flüoresans ve fosforesans çalısmaları üzerine hayatınıadaması, onun basarılı ve istekli bir deney adamı oldugunu gösterir. Ancak zaman zamanlaboratuarda gözlemlediklerinin fiziksel önemini kavrayamamıstır. Bunu Nobel Ödülleri’ndesöyle açıklamıstır : “ Ben hiçbir zaman meyveyi toplayanlar arasında sayılmadım, her zamanonları yetistiren ve buna yardım edenler arasında yer aldım. ”İnsan Olarak Philipp LenardPhilipp Eduard Anton von Lenard’ı bir insan olarak anlamak, deneylerini anlamaktançok daha zordu. Karakteri, birçok iyi yönünün ve aynı zamanda sıra dısı kusurlarının ilginçbir karısımıydı. Bu kusurlar yası ile beraber daha açık bir hale geldi. Asırı sekilde bencildi vekendisine söylenen herhangi bir kelimeyi kisisel saldırı kabul ediyordu. çindeki zayıflıgı vevarolan boslugu, kendisiyle yeni tanısan insanlara sert ve güçlü görünerek gizliyordu.Karakterindeki eksikligi gidermek için derin bir arkadaslıga ihtiyaç duyuyordu. Bunca kisiselkusuruna ragmen, is onu kisisel olarak etkilemedigi sürece kibar ve hatta cömertçedavranıyordu.Lenard’ın büyük bir fizikçi olmaktan çok öyle görülmek için duydugu siddetli istek,onda bir paranoya yaratarak fizikteki temel kesifleri yapmasını sagladı. Tanınan bir spektrumalan bilimcisi ve 1885’te Berlin’de Lenard’ın okul arkadası olan Heinrich Kayser (1853-1940), Lenard’ın laboratuarının, fikirlerinin çalınması korkusundan dolayı, ögrenciler dahilolmak üzere ziyaretçilere kapalı oldugunu fark etti. 1905’te fizik alanında aldıgı NobelÖdülü’nden sonra da bu tip garip davranısları devam etti. 1907’de Heidelberg FizikEnstitüsü’nün basına geldikten sonra bariz bir sekilde diktatörlüge soyunmaya basladı.Andrade, Heidelberg’i ziyaret ettigi sırada Lenard, fizik bölümünün basındaydı. Herhangi birögrenci, konusması esnasında Lenard’ın çalısmalarından bahsederken, Lenard konusmayıkeserek o isi ilk kimin yaptıgını soruyor ve ilk kendisinin yaptıgını ögrenciye onaylatarakegosunu tatmin ediyor ve bundan büyük zevk alıyordu.Nobel Ödüllü James Franck (1882-1964), Büyük Savas esnasında bir hendekteykenLenard’dan aldıgı bir mektupla büyük bir saskınlıga ugradı. Mektupta Lenard : “ ngilizlerialt etmeliyiz çünkü onlar benim fizik alanındaki düsüncelerimi kabul etmediler. ” yazmıstı.Büyük Savas’tan sonra Lenard’ın yasadıgı kisisel trajediler onu derinden etkiledi.Savas sırasında devletle olan bagları için aldıgı altınların, Almanya’nın yenilmesi ile hiçbirdegeri kalmadı. Hatta Lenard’ın 1905’te kazandıgı Nobel Ödülü parası bile WeimarCumhuriyeti’nin ilk zamanlarında, Almanya’daki ( Lenard’ın Yahudileri suçladıgı ) büyükdegisim sebebiyle eriyip gitmisti.1922 yılının Subat ayında Lenard’ın oglu Werner, savas sırasındaki beslenmeyetersizligi sonucu böbrek problemleri yüzünden 22 yasında hayatını kaybetti. Werner onuntek oglu oldugu için, bu ölüm Lenard adının kendi ölümüyle birlikte yok olacagı anlamınageliyordu8. Bu, Lenard gibi gururlu bir insan için çok büyük bir acıydı. Oglunun ölümü içinngiltere’yi, Almanya’ya yiyecek ambargosu koymakla suçladı. Asıl darbe oglununölümünden dört ay sonra 27 Temmuz’da, Almanya Dısisleri Bakanı ve bir Yahudi olanWalther Rathenau’nun suikasti sonucu ulusal yas günü ilan edilmesiydi. Çünkü hükümetbütün resmi kurumların kapatıldıgını ve üniversitelerdeki tüm derslerin iptal edildigini duyurmustu. Ancak Lenard, asagıladıgı Weimar hükümetinin resmi bir görevlisi olan birYahudi’yi onurlandırma niyetinde olmadıgı için Fizik Enstitüsü’nün açık kalması için çabaharcadı. Heidelberg’deki bazı ögrenciler tarafından desteklenen bir isçi gurubu enstitübinasına zorla girerek Lenard’ı Neckar nehrine atmakla tehdit ettiler. Polis tarafındankurtarılan Lenard, güvenligi için bir süre nezarette kaldı. Heidelberg sehri avukatı HugoMarx, olay yerine gittiginde gördüklerini söyle tarif etti : “ kinci katta buldugumuz Lenard,bosluga dalmıs bir sekilde, Nobel Ödülü almıs ünlü bir bilim adamının basına böyle bir seyinnasıl geldigini düsünüyordu. ” Aynı yıl içinde meydana gelen bu küçük düsürücü olay veoglunun sarsıcı ölümü en cesur adamı bile yerle bir edecek bir etkiye sahipti. Almanya’nınsavasta yenilmesiyle birlikte bütün bu olaylar, Lenard’ın hayatının geri kalan yirmibesyılındaki politik ve bilimsel düsüncelerini kökten bir degisiklige ugrattı. Bu yüzden,Lenard’ın birçok bilim adamı ve yazarın degerlendirdigi gibi canavar bir bilim adamı degil deduyguları olan bir insan oldugunun akıllarda kalması gerekir.Süphe yok ki Lenard birçok kisisel zorluklar yasadı. O açıkça yanlıs yola sapmıs zorbir adamdı fakat kesinlikle kötü niyetli degildi. Büstü, 7 Temmuz 1939 günü ( 77 yasındayken) Heidelberg’deki Fizik Enstitüsü bahçesine yerlestirilirken kendisi orada bulunmadıysa daadına okunması için kısa bir konusma hazırlamıstı. Bu konusma, Yahudiler’e kuvvetli birsaldırı içeriyordu ve bütün hayatını özetliyordu : “ Hofmann heykelinin yansıttıgı adam akıllıve aynı zamanda aptal bir adamdır. ” Bu cümle aslında onu iyi tarif ediyordu. Çünkü Lenard,deneysel bir fizikçi olarak inanılmaz derecede akıllı ama elde ettigi sonuçların teorik öneminikavramakta ve insanlarla olan iliskilerinde budala idi.KAYNAKLAR1. No definitive biography of Lenard exists in any language, probably because no onewanted to devote the time required to present a truly balanced view of a man whowould have presented a better subject for a psychiatrist than for a biographer.2. Nobel Lectures Physics (1901-1921), World Scientific (pg.104-142)3. Wasson, Tyler (ed.), ‘Nobel Prize Winners’, New York: H.W. Wilson Co., 19874. Section de physique, Projet Science-Technique-Soci´et´e (STS) – Facult´e des sciencesde base5. Deutsche und J¨udische Physik6. The Dictionary of Scientific Biography7. Physikalische Bla¨tter (1962), 2758. Miscellaneous Papers London: Macmillan and Co., 1896, pg. 313–3279. Heinrich Rudolf Hertz (ref. 1), pp. 273–287, 89–10810. E. N. da C. Andrade, ‘‘Prof. P. Lenard,’’ Nature 160 (December 27, 1947), 895–9611. Dieter Hoffmann, ‘‘Philipp Lenard, Ein ‘teutscher’ Physiker,’’ Mitteilungen derPhysikalischen Gesellschaft der DDR, Heft 5 (1990), pp. 6–1012. (1894) 18. P. Lenard, <